Nam Đế Vạn Xuân

Chương 3. Cuộc gặp gỡ ở Lý gia trang

Lý gia trang lúc mờ sáng. Khi tiếng gà gáy đầu canh năm căn nhà gỗ lớn của Lý gia trang đã sáng ánh đèn. Mùa đông đêm dài, lại đúng chặp mưa rét dầm dề đêm càng như miên man bất tận. Luôn mấy hôm trước, Lý trang chủ đồng thời cũng là hương trưởng hương Cổ Pháp mấy lần tới ngôi cổ tự tìm gặp sư trụ trì họ Từ chỉ có tiểu tăng Tinh Thiều đón tiếp. Không biết có việc gì mà Từ sư phụ rời tự đã ngót năm trời vẫn chưa trở về? Chắc là việc trọng đại với sư huynh Đỗ Khuông đang dựng chùa thuyết giảng đạo pháp nơi hương Long Đỗ. Biết tính nết của Từ sư phụ tuy phóng khoáng nhưng hết sức kiệm lời. Vậy mà hôm ngài rời cổ tự đã đích thân tới Lý gia trang ủy nhiệm việc giúp đỡ tiểu tăng những ngày ngài vắng tự. Lý trang chủ cũng không hỏi nguyên do chỉ lắng nghe lời dặn, đoạn sai bọn gia nhân soạn ít đồ chay để Từ sư phụ tiện lên đường.

Lúc ngài đi cũng là buổi chớm đông. Sương mù mờ mịt sà xuống như cố ý chắn lối vị sư phụ vẫn rẽ sương tiến thẳng vào bìa rừng Hắc Lâm, nơi có đường mòn dẫn tới lối thượng du mà đám tộc khách phía bên kia núi vẫn đi ngựa xuống hương Cổ Pháp mang mật ong, ngà voi, sừng hươu đổi gạo muối mỗi dịp Tết đến. Từ sư phụ không chỉ đạo học cao thâm còn rất tinh thông võ học và y thuật. Không nhờ thuốc của Từ sư phụ, huynh trưởng Lý Cạnh khó có thể kéo dài mạng sống thêm được mấy năm liền. Từ nhỏ, Lý Cạnh đã có duyên Phật pháp. Nếu không phải con trưởng, lão gia Lý Hoa đã gửi vào cửa Phật không cho hoàn tục. Đã thành thông lệ, dẫu các sư trụ trì các đời nơi cổ tự đều do họ Lý không quản gian khó mời từ các nơi về trông coi song bao giờ họ Lý cũng vâng theo sự chỉ bảo của các cao tăng chùa Cổ Pháp.

Con cháu Lý gia trang, nếu là con trai, khi mười tuổi nhất nhất đều đưa vào tự để sư trụ trì chỉ dạy. Đến năm mười tám tuổi đều cho rời tự hoàn tục trở về Lý gia tiện việc gia thất, cũng là cùng với dân chúng lấy đời làm đạo, khẩn hoang lập nghiệp, gia tăng nhân tài vật lực khiến vùng đất hương Cổ Pháp trù mật mãi lên. Việc này từ lâu đã thành nền nếp quy củ. Những ngày đầu thay sư phụ trụ trì cổ tự, Từ Học Lương dần dần hiểu được sự cao thâm của pháp giới đặc biệt nơi đây. Nối đời làm hương trưởng hương Cổ Pháp, họ Lý đã tìm được sự huyền diệu nơi đạo Phật chính là việc cân bằng giữa đời và đạo. Việc đạo pháp đã ngấm rất sâu vào những người chủ trì Lý gia trang từ lúc tóc còn để chỏm. Xuân thu nhị kỳ, vẫn là đời đấy mà đạo đấy.

Cổ tự hương Cổ Pháp dẫu chỉ là dãy nhà gỗ đơn sơ đã trên hai trăm năm tuổi nhưng tiếng tăm của nó đã vang xa lắm. Mỗi dịp Tết Nguyên đán, có những bậc danh sư tận ở Phong Châu, Cổ Loa, Long Biên, Tân Xương, Vũ Bình, Gia Ninh, Chu Diên, Ma Lôi… không quản hàng trăm dặm đến cùng giảng đạo pháp tương kính lắm. Có vị cao tăng mãi tận châu Phúc Lộc theo đường thượng đạo tìm về cổ tự đàm đạo với sư trụ trì nơi đây cả tuần trăng mới rời tự. Trước khi rời tự, vị cao tăng xin được tự mình đi thuyết giảng khắp các thôn cùng xóm vắng trong ngoài hương Cổ Pháp. Đi tới đâu ngài cũng ca ngợi công đức của Lý gia và các đời sư trụ trì cổ tự. Mới thấy sự nhiệm màu của đạo đã khăng khít với đời sống của dân chúng nơi đây rất tự nhiên vậy.

Trời còn chưa sáng hẳn, những luồng gió bấc thổi thông thốc vào gian nhà lớn khiến những tấm cửa gỗ dày vững cũng phải rung lên kêu cót két. Đã thạo nếp ăn ở của Lý trang chủ, tên gia nhân sau khi đem bình trà nóng đặt lên chiếc bàn gỗ lập tức rời xuống gian nhà nhỏ cũng là gian bếp chuẩn bị bữa sáng cho chủ nhân.

Lý trang chủ trạc ngoài bốn mươi, vóc vạc đường bệ, ngài bận bộ quần áo vải chàm dày, cổ quấn khăn vải màu tím nhạt, chân đi đôi giày da báo uyển chuyển ngồi xuống chiếc kỷ gỗ tự tay rót luôn chung trà lớn vừa uống vừa nhìn ra ngoài. Bỗng ngài hơi sững lại khi thoáng nhìn thấy bóng người phía con đường mòn trước cổng thấp thoáng trong mờ sương. Cặp mắt tinh anh của Lý trang chủ đã kịp nhận ra dáng đi quen thuộc của Từ sư phụ.

Rất nhanh nhẹn, Lý trang chủ thoăn thoắt bước thẳng ra cổng lớn cũng là lúc Từ sư phụ dừng chân trước cổng.

Lý trang chủ vừa khum tay thi lễ vừa cất giọng trầm vững nhưng không kém phần vồn vã:

- Bạch Từ sư phụ! Sao sư phụ không sai tiểu tăng đến báo để Lý mỗ đến cổ tự thăm hỏi sư phụ? Sư phụ làm thế này khiến Lý mỗ áy náy quá!

Từ sư phụ khẽ rũ rũ đám sương đọng trắng trên vai áo thong thả đáp:

- Ta cũng mới về chập tối qua. Ngại đêm hôm đường đột không tiện tới Lý gia, đợi trời sáng mới đến. Không biết gần một năm qua Lý gia trang có bình an không? Dân chúng hương Cổ Pháp có được mùa không?

Lý trang chủ khoát tay mời Từ sư phụ vào trong nhà ngồi trên chiếc kỷ gỗ tự tay rót chung trà nóng bưng tới trước mặt mới nghiêm trang đáp:

- Bạch sư phụ! Nhờ Phật tổ phù hộ độ trì, dân chúng hương Cổ Pháp luôn mấy năm nay đều được mùa, thóc lúa đủ chi dùng trong vài năm không hết, khoai sắn hoa quả mùa nào thức nấy đều dồi dào cả. Vâng theo lời sư phụ, ta cùng đám tráng đinh từ đầu xuân đến nay đã cho đẵn gỗ kéo về đẽo xẻ ra phơi khô để đóng thuyền nơi vụng Đầm Bạch Long để tiện đón đám thương thuyền dưới xuôi đem dầu muối vải vóc lên đổi gạo củi, sản vật, ngà voi, thú rừng. Lại vâng theo lời chỉ dạy của sư phụ cho phường săn vào rừng Hắc Lâm tìm cây sơn đen lấy nhựa về trộn với chu sa quét trám lên khe gỗ khiến thuyền kín nước mà vững vàng lắm. Ta đang mong sư phụ về để hỏi thêm mấy việc. Thật may đúng lúc sư phụ trở về.

Lý trang chủ nói tới đó vừa lúc tên gia nhân đem tới một giỏ khoai lang luộc nghi ngút bốc khói, lại thêm bát muối mè giã ớt xanh đặt lên trên chiếc bàn gỗ. Tên gia nhân nhìn chủ nhân có ý muốn sai bảo, dò hỏi vị cao tăng có dùng bữa sáng hay không đã thấy Từ sư phụ khẽ mỉm cười thuận tay cầm luôn củ khoai còn bốc khói bẻ đôi vừa đưa cho Lý trang chủ vừa nói:

- Nào ta hãy cùng dùng bữa sáng! Món này lão tăng ăn từ tấm bé mãi đã thành quen mất rồi. Phật Tổ dạy có thực mới vực được đạo. Khoai lang đỏ luộc uống kèm với trà xanh mát ruột mà ấm lòng lắm. Trang chủ quả là người rành các vị thuốc ngay từ trong bữa ăn dân dã.

Lý trang chủ phá lên cười lớn. Ngài vẫn phục lăn tính khí khoáng đạt của Từ sư phụ. Từ ngày tới hương Cổ Pháp trụ trì cổ tự, Từ sư phụ thấy cơm là ăn thấy việc là làm thoải mái lắm. Mùa xuân mưa phùn ngài còn xắn quần xuống cày ruộng với dân chúng. Mỗi khi được mùa, những khoảnh ruộng quanh ngôi cổ tự ngài đều tự mình gặt lúa, dùng trục đá lăn lấy thóc rồi phơi phóng quạt sảy rất thành thạo không cần nhờ tới đám phật tử tới giúp. Trong hương ấp, có nhà nào chuẩn bị cất nóc nhà mới, ngài đều đến từ hàng tháng trước, tự tay đẽo rui, đục cột, chỉ bảo ngàm đố mộng mực con lăn thớt trên thớt dưới rất tỉ mỉ, khiến đám thợ mộc trong hương ấp rất kính phục. Cái nết ăn ở của sư phụ giống y như lão sư phụ trụ trì thuở trước, chẳng hề có khoảng cách giữ gìn với Lý trang chủ, càng chẳng bao giờ có khoảng cách với dân chúng nơi đây.

Nhấm nháp chung trà xanh nóng, Từ sư phụ thong thả nói:

- Lão tăng rất mừng khi Cổ Pháp lại được mùa năm nữa. Càng đáng mừng hơn khi Lý trang chủ biết chỉ bảo đám trai tráng xẻ gỗ đóng thuyền. Hương Cổ Pháp ta, tuy là dựa vào núi rừng đồng ruộng nhưng việc xẻ gỗ đóng thuyền là vô cùng đáng quý. Phải biết được khắp trong các vùng đất xứ Giao Châu, liên tiếp các vùng Phong Châu, Cổ Loa, Long Biên, Gia Ninh, Chu Diên, Phúc Lộc..., cư dân ở đâu cũng đều thành thạo sông nước cả. Người phương Nam chúng ta phải thuần thục thuyền bè sông nước mới mong tinh tiến bền vững được. Ta mới ở chỗ sư huynh Đỗ Khuông vùng cửa sông Đầm Vực hương Long Đỗ về đây. Khi đi đường thượng đạo không chỉ hùm beo rình rập cây đổ đá lăn khó bảo toàn mạng sống mà còn hao tổn thời gian sức lực. Khi trở về, sư huynh cho đám tiểu đồng dẫn đi theo đường thủy vừa thong thả an nhàn vừa giảm thiểu thời gian công sức. Hương Cổ Pháp ta, Lý trang chủ nay mai phải cho đám tráng đinh thăm dò luồng lạch Đầm Bạch Long xuôi theo hai nhánh Câu giang, Dã giang về mạn Bạch Hạc tìm đường ra sông Cái xuôi xuống mạn Cổ Loa, Gia Ninh, Giang Biên, Long Đỗ, Màn Trò, Chu Diên mới được. Cổ Pháp tuy là vùng đất truyền đời của Lý gia nhưng phải biết mở mang đi khắp nơi mới là ý chí của tiền nhân. Chẳng hay Lý trang chủ có suy nghĩ về điều đó không?

Trang chủ Lý Khang đột ngột sững sờ trước từng câu từng lời của Từ sư phụ. Từ thuở nhỏ, mỗi khi con cháu Lý gia rời cổ tự năm mười tám tuổi trở về Lý gia trang hoàn tục đều được các bậc cao niên đức cao vọng trọng họ Lý dành một tuần trăng để nói về truyền thống của Lý gia vùng Cổ Pháp. Họ Lý ở đây nối đời làm hương chủ, yêu dân mở đất đã hàng trăm năm. Tiếng là hương Cổ Pháp thực chất vùng đất được khai khẩn đã dài rộng vài chục dặm khắp vùng hạ trung thượng rừng Hắc Lâm, phía dưới trùm qua Đầm Bạch Long xuôi mãi dòng Câu giang, một ngả vươn theo dòng Dã giang cũng vài chục dặm. Các họ ở đây dẫu nhiều họ như họ Đinh, họ Cù, họ Triệu, họ Bạch suất đinh có tới hàng ngàn đều thần phục suy tôn họ Lý làm hương chủ. Lý gia trang từ lâu nghiễm nhiên là nơi hội họp bàn bạc quyết sách của hương Cổ Pháp. Các vị trưởng lão các họ Đinh, Cù, Triệu, Bạch, Ma, Vững, Giàng, Khái… luôn căn dặn đám con cháu đời sau phải biết tin phục Lý gia. Cũng chưa bao giờ Lý gia cậy thế cậy quyền ép các tộc họ khác. Bất luận việc khó khăn đến đâu, Lý gia đều cam tâm đi đầu gánh vác. Săn được voi hổ hươu hoẵng nhiều ít, Lý gia đều cho chia đều các tộc họ không phân biệt càng khiến dân chúng hương Cổ Pháp một dạ theo về. Trong buổi căn dặn cháu con khi rời tự lúc mười tám tuổi, các bậc cao niên họ Lý đều nói thẳng nói thật đường ăn nét ở của họ tộc mình để đám con cháu coi đó là gia quy mà thực hiện. Chính bởi vậy, ở hương Cổ Pháp, họ Lý được suy tôn nối đời làm hương chủ là vì thế.

Suy nghĩ một hồi như thế, Lý trang chủ trang nghiêm đáp:

- Bạch Từ sư phụ! Tổ tông Lý gia đã hàng chục đời an cư lập nghiệp ở đất này. Cũng may mắn được dân chúng quanh vùng đùm đậu mới có ngày nay. Lại nối đời được các trụ trì chùa Cổ Pháp giáo hóa chỉ dạy điều hơn lẽ thiệt. Cứ như thiển ý của Lý mỗ, vùng đất Cổ Pháp ta sở dĩ được yên bình trước hết bởi lòng người đồng thuận, các họ Đinh, Cù, Triệu, Bạch, Ma, Vững, Giàng, Khái… đều một lòng hướng về phật pháp, biết lẽ phải, chăm làm việc thiện ở đời. Nay sư phụ là người học nhiều hiểu rộng, lại mới đi khắp một vòng các vùng đất kinh kỳ đô hội hẳn đã có được nhãn quan dài rộng mà chỉ dạy cho Lý gia. Ta trộm nghĩ, việc sư phụ bày cho phép đóng thuyền ở Đầm Bạch Long hẳn là có ý để con cháu hương Cổ Pháp sau này tiện việc mở mang vùng bãi bồi, sông nước. Chủng tộc người Giao Châu vốn thành thạo sông nước đầm hồ. Nếu không biết tích cốc phòng cơ, ở nơi cao ráo không biết lo xa ngày mưa lũ là sớm hại đến thân vậy. Có được bè nhiều thuyền vững mới thuận tiện khi chuyên chở thóc gạo để đổi lấy dầu muối của đám thương thuyền dưới xuôi. Ta cũng đã cho dựng vài dãy nhà gỗ ở bãi đất rộng nơi bìa rừng Hắc Lâm để tiện việc tiếp đón trao đổi sản vật của dân chúng vùng thượng du về lấy gạo muối, đồ sắt đồ đồng. Luôn mấy năm nay, theo lời chỉ dạy của Từ sư phụ, việc dân chúng các nơi đến hương Cổ Pháp học đạo học nghề, trao đổi sản vật ngày càng đông đúc. Đám tráng đinh trong hương vì thế cũng được mở mang tầm mắt. Còn như sinh kế lâu dài bền vững, mong Từ sư phụ chỉ dạy thêm cho.